لجستیک واژه‌ای با ریشه یونانی است که در ابتدا در زمینه نظامی برای جابجایی تجهیزات، مهمات و جیره‌های غذایی به کار می‌رفت. در زبان یونانی و امپراطوری رم شرقی، نظامیان به نام Logistikas مسئول مدیریت منابع و تقسیم مایحتاج بودند. این واژه در دیکشنری آکسفورد به معنای قسمت‌هایی از علوم نظامی برای تهیه و جابجایی مواد و تجهیزات تعریف شده است. به طور عمومی، لجستیک شاخه‌ای از علوم مهندسی است که به مدیریت سیستم‌های انسانی در حوزه تأمین، انبارداری، حمل و نقل، و توزیع منابع مربوط می‌شود.
کارگو (Cargo)
به محصول یا کالایی اطلاق می‌شود که توسط حاملی از طریق حمل هوایی، زمینی یا دریایی حمل می‌شود. این شامل تمامی مواد، کالاها، مصالح، مال‌التجاره و حتی چمدان‌های همراه مسافر در کابین است که بارنامه هوایی، دریایی یا زمینی دارند یا رسید حملی از شرکت حمل‌کننده دریافت کرده‌اند. اجزای دیگر مانند چهارپایان و لوازم خودرو نیز در این دسته قرار می‌گیرند.
بارنامه (Bill of Lading):
سندی است که حقوق مالکیت بار را مشخص می‌کند. در این سند، اطلاعاتی مانند مشخصات بار، وسیله نقلیه، راننده و موارد دیگر درج می‌شود. این طرح توسط سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تهیه شده و از طریق امور اقتصادی و دارایی چاپ می‌شود. بارنامه به شرکت‌ها و مؤسسات حمل و نقل برای انجام حمل کالا تعلق می‌گیرد.
بارنامه حمل بین‌المللی با کامیون (CMR):
این بارنامه که طبق کنواسیون حمل و نقل (CMR) صادر می‌شود، اطلاعاتی مانند گیرنده، محل تحویل، تاریخ بارگیری، مشخصات کالا، تعداد بسته‌ها، نوع بسته‌بندی، و شماره ترانزیت کامیون را شامل می‌شود. همچنین باید به مهر ورود و خروج کشور مقصد ممهور گردد. CMR برای حمل و نقل بین‌المللی با کامیون استفاده می‌شود.
حمل‌کننده (CARRIER):
شخص حقیقی یا حقوقی است که مسئولیت حمل و نقل کالا را بر عهده دارد یا وسایل نقلیه را برای حمل کالا تأمین می‌کند.
تشریفات گمرکی (CUSTOMS FORMALITIES):
این اصطلاح به مجموعه عملیاتی اطلاق می‌شود که توسط ذینفعان و گمرک انجام می‌شود تا مقررات قانونی و آئین‌نامه‌های گمرک رعایت گردد. این فرآیندها شامل نظارت بر مرزهای گمرکی و ترخیص کالاها، وسایل نقلیه و بار مسافر در ورود، صدور، و ترانزیت است.
کابوتاژ ( cabotage ):
به حمل کالا از یک بندر کشور به بندر کشور دیگر یا از یک گمرک به گمرک دیگر از طریق کشور همجوار گفته می‌شود. این نوع حمل و نقل نیازمند انجام تشریفات گمرکی است و معمولاً دو نوع اظهارنامه گمرکی تنظیم می‌شود: یکی هنگام خروج کالا از بندر یا مرز و دیگری هنگام ورود کالا به گمرک یا مرز مقصد.
اینکوترمز (Incoterms)
از کلمات “International Commercial Terms” به معنای “اصطلاحات بین‌المللی بازرگانی” تشکیل شده و به مجموعه‌ای از قوانین استاندارد برای تفکیک مسئولیت‌ها و هزینه‌ها در فرآیند حمل و نقل کالا اشاره دارد. این اصطلاحات شرایط حمل، ترخیص، بیمه و ریسک‌ها را مشخص می‌کنند و در تجارت بین‌المللی کاربرد دارند. اینکوترمز ۲۰۱۰ شامل ۱۱ قانون است که به دو گروه تقسیم می‌شود:
1. گروه اول:
EXW (Ex Works) – تحویل در محل تعیین‌شده فروشنده
FCA (Free Carrier) – تحویل به حمل‌کننده در محل توافق‌شده
CPT (Carriage Paid To) – کرایه حمل پرداخت‌شده
DAT (Delivered At Terminal) – تحویل در پایانه کشور مقصد
2. گروه دوم:
FAS (Free Alongside Ship) – تحویل کنار شناور
FOB (Free On Board) – تحویل روی شناور
CIF (Cost, Insurance, and Freight) – هزینه، کرایه و بیمه حمل
CFR (Cost and Freight) – هزینه و کرایه حمل
این اصطلاحات برای تعیین مسئولیت‌ها و هزینه‌ها در مراحل مختلف حمل و ترخیص کالا به کار می‌روند.
کارنه تیر یا TIR carnet
یک سند گمرکی است که به منظور تسهیل ترانزیت بین‌المللی کالا از آن استفاده می‌شود. این سند تحت کنوانسیون تیر و در کشور مبدأ صادر می‌شود و به کالاهای پلمپ‌شده این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به تشریفات گمرکی از کشورهای مختلف عبور کنند. کنوانسیون تیر در سال 1975 با هدف تسریع روند ترانزیت و کاهش خسارات ناشی از بازرسی‌های گمرکی منعقد گردید. در ایران، اتاق بازرگانی مسئول صدور این سند است.
کارنه تیر مزایای زیادی دارد، از جمله تسهیل پروسه حمل و نقل، کاهش هزینه‌های گمرکی، پیشگیری از سرقت و خسارات ناشی از بازرسی‌های مکرر، و کاهش زمان رسیدن کالا به مقصد. همچنین، این سند به جلوگیری از ایجاد ترافیک اضافی در محل‌های بازرسی بین راه کمک می‌کند.
کارنه تیر به صورت دفترچه‌ای با فرم استاندارد چاپ می‌شود که معمولاً به زبان فرانسوی است، اما در بعضی موارد ترجمه‌هایی به زبان کشور مبدأ نیز دارد. بسته به نوع کالا و تعداد کشورهایی که محموله از آنها عبور می‌کند، تعداد صفحات دفترچه متفاوت است.
کارنه دو پاساژ نیز نوعی کارنه تیر است که برای تردد خودروهای شخصی بین کشورهای مختلف صادر می‌شود و امکان عبور از گمرک کشورها بدون نیاز به تنظیم اظهارنامه گمرکی را فراهم می‌آورد.
اعتبار کارنه تیر برای دفترچه‌های 6 تا 14 برگی 120 روز است، که از تاریخ 19 تیر 1397 به این صورت تغییر کرده است.
از قوانین مهم کارنه تیر می‌توان به عدم امکان بارگیری یا اضافه کردن کالا در بین راه، نیاز به تأیید گمرک برای وسیله نقلیه، و استفاده از آن تنها برای یک محموله تجاری اشاره کرد. همچنین، در صورتی که کشوری عضو کنوانسیون تیر نباشد، رویه کارنه تیر در آن کشور معلق می‌شود.
تانکر حمل گاز چیست
تانکر حمل گاز محفظه ای بسیار مناسب برای حمل گاز مایع LPG می باشد. این محفظه روی یک تریلر قرار می گیرد که می توان به راحتی به وسیله ی آن حجم بالایی از گاز مایع را از نقطه ای به نقطه ی دیگر جا به جا کرد. معمولاً از گاز مایع برای کاربرد گرمایشی یا به عنوان سوخت وسیله نقلیه استفاده می کنند.
البته برای ساخت افشانه ها نیز می توان به عنوان گاز خنک کننده در وسایل سرما زا مانند یخچال از گاز مایع استفاده کرد. اما به طور کلی کاربرد عمده ی این گاز در بخش های خانگی و حمل و نقل می باشد.
برای ذخیره کردن گاز های مایع مختلف مانند: آمونیاک، کلر، پروپان، بوتان و… از تانکر حمل گاز مایع استفاده می کنند.
تانکر چهار مواد
که به تانکر حمل سوخت مایع نیز شناخته می‌شود، یک تریلر است که برای حمل چهار نوع سوخت شامل بنزین، گازوئیل، مازوت و نفت سفید طراحی شده است. این تانکرها معمولاً برای جابه‌جایی مواد خطرناک مانند سوخت، مواد شیمیایی و برخی مواد غذایی استفاده می‌شوند. تانکرهای چهار مواد به طور معمول از محفظه‌های خاصی ساخته شده‌اند که معمولاً از فولاد ضد زنگ یا آلیاژهای دیگر ساخته می‌شوند تا بتوانند مواد خطرناک را به درستی تحمل کنند. این تانکرها معمولاً با سیستم‌های ایمنی مجهز هستند تا از بروز نشت و انفجار جلوگیری کنند. همچنین، رانندگان این تانکرها باید آموزش دیده و دارای گواهینامه مخصوص حمل مواد خطرناک باشند.
تانکر چهار مواد (حمل سوخت مایع) برای حمل مایعات به کار می‌رود و جنس بدنه آن بستگی به نوع مایعی دارد که حمل می‌شود. برای حمل سوخت‌های چهارگانه (بنزین، گازوئیل، مازوت، نفت سفید)، معمولاً از بدنه‌ای با جنس ورق‌های فولاد کربی استفاده می‌شود. در حالی که برای حمل مایعات بهداشتی، فولاد ضد زنگ (استیل) انتخاب می‌شود. در موارد خاص، مانند حمل سوخت هواپیما، از آلومینیوم به دلایل ایمنی استفاده می‌شود. در صورتی که مایع خاصیت خورندگی داشته باشد (مثل اسیدها یا مواد قلیایی)، برای حمل این مایعات معمولاً پوشش‌های خاصی بر روی بدنه داخلی تانکرها اعمال می‌شود. تخلیه مایعات یا به صورت ثقلی (با استفاده از وزن خود مایع) و یا با کمک پمپ انجام می‌شود که در این صورت نصب موتور پمپ جداگانه بر روی تریلر ضروری است.
کفی (Flat Semi Trailer)
نوعی بارگیر غیرثابت است که دارای کف پوشیده و بدون دیواره اطاق بار است. این نوع تریلر معمولاً برای حمل کالاهایی مانند آهن‌آلات، رول‌ها، کالاهای بسته‌بندی شده و گاهی اوقات کانتینرها استفاده می‌شود. طراحی ساده و کف مسطح آن باعث می‌شود که این تریلر برای بارهای مختلف مناسب باشد.
گاز مایع LPG:
یکی از فرآورده های گازی است که از ترکیب گازهای هیدروکربنی بوتان و پروپان به وجود آمده و در حالت مایع نگهداری می شود. معمولا مقادیر کمی از پروپلین و بوتلین نیز در گاز مایع LPG وجود دارد. این گاز بیشتر کاربرد گرمایشی دارد و به عنوان سوخت وسایل نقلیه نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
از گاز مایع برای ساخت افشانه ها و به عنوان گاز خنک کننده در وسایل سرمازا مانند یخچال و فریزر استفاده می شود. LPG را نباید با LNG (گاز طبیعی مایع شده) اشتباه گرفت زیرا این دو گاز باهم تفاوت دارند که می توانید با مطالعه مقاله تفاوت گاز LPG و LNG به تفاوت آنها پی ببرید.
کشور ایران با توجه به ذخایر گازی گسترده ای که دارد یکی از کشورهای صادرکننده گاز مایع به نقاط مختلف می باشد. یکی از این کشورها کشور پاکستان است که در همسایگی ایران واقع شده و نیازهای خود را از طریق ایران تامین می کند.
