تعریف گمرک
گمرک (Customs) نهادی دولتی است که مسئولیت نظارت بر ورود و خروج کالاها، وسایل نقلیه و اشخاص در مرزهای کشور را بر عهده دارد. این سازمان وظیفه اجرای قوانین گمرکی، وصول حقوق و عوارض گمرکی، کنترل کالاهای مجاز و غیرمجاز، جلوگیری از قاچاق و تخلفات تجاری را دارد256. گمرک به عنوان دروازه ورود و خروج کالاها، نقش کلیدی در تسهیل تجارت و حفظ امنیت اقتصادی کشور ایفا می‌کند5.
مفاهیم اساسی مرتبط با گمرک
- اظهار کالا: بیانیه‌ای کتبی یا شفاهی است که اظهارکننده (صاحب کالا یا نماینده قانونی او) مشخصات کالا و رویه گمرکی مورد نظر خود را به گمرک اعلام می‌کند4.
- اظهارنامه گمرکی: فرم یا سندی است که اطلاعات کامل کالا جهت ورود یا صدور به صورت کتبی به گمرک ارائه می‌شود و اساس ترخیص کالا را تشکیل می‌دهد12.
- تعرفه گمرکی: میزان عوارضی است که برای ورود یا صدور هر واحد کالا طبق جداول تعرفه تعیین می‌شود و مبنای محاسبه حقوق گمرکی است13.
- حقوق گمرکی: وجوهی که بر اساس تعرفه گمرکی برای کالاها دریافت می‌شود و توسط گمرک وصول می‌گردد18.
- سود بازرگانی: مبلغی است که علاوه بر حقوق گمرکی بر کالاها اعمال می‌شود و بر اساس قوانین تجارت تعیین می‌گردد8.
- ارزش گمرکی: مبنای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی است که معمولاً شامل بهای CIF کالا به‌علاوه هزینه‌های حمل، بیمه و سایر هزینه‌های مربوط تا رسیدن کالا به اولین دفتر گمرکی می‌شود13.
- ارزش تعیین شده توسط گمرک: در صورتی که گمرک به ارزش اظهار شده کالا اطمینان نداشته باشد، بر اساس قیمت عمده‌فروشی یا مشابه کالا در کشور مبدا ارزش جدیدی تعیین می‌کند1.
- تشریفات گمرکی: مجموعه فرآیندها و الزامات قانونی است که باید برای ترخیص کالا از گمرک انجام شود، از جمله ارائه مدارک، پرداخت عوارض و انجام بازرسی‌ها17.
- حق العمل کار گمرکی: فرد یا شرکتی است که به نمایندگی از صاحب کالا، امور مربوط به ترخیص کالا را در گمرک انجام می‌دهد1.
- کالای مرجوعی، متروکه و ضبطی: کالاهایی هستند که به دلایل مختلف مانند عدم ترخیص، قاچاق یا تخلفات گمرکی، به صاحب کالا بازگردانده می‌شوند، در گمرک رها می‌شوند یا توسط گمرک ضبط می‌گردند1.
- ترانزیت داخلی و خارجی: فرآیند انتقال کالا از یک نقطه به نقطه دیگر داخل یا خارج کشور تحت نظارت گمرک است که معمولاً با تعهدات خاصی همراه است1.
- قاچاق گمرکی: ورود یا خروج کالا به صورت غیرقانونی و بدون رعایت مقررات گمرکی است که توسط گمرک پیگیری و مجازات می‌شود1.
نتیجه‌گیری
آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات گمرکی، کلید موفقیت در تجارت بین‌المللی و تسهیل فرآیندهای واردات و صادرات است. این مفاهیم چارچوب قانونی و عملیاتی گمرک را تشکیل می‌دهند و شناخت دقیق آنها به کاهش ریسک‌های تجاری و افزایش بهره‌وری در فعالیت‌های بازرگانی کمک می‌کند124.
این مقاله بر اساس منابع معتبر و تعاریف رسمی گمرکی تهیه شده است تا تصویری جامع و کاربردی از مفاهیم مرتبط با گمرک ارائه دهد.
